Wtorek, 19 marca 2024
Dziennik wyroków i ogłoszeń sądowych
Rej Pr. 2512 | Wydanie nr 5867
Wtorek, 19 marca 2024
2011-06-20

Orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

W wtorek, 14 czerwca 2011, Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu wydał trzy orzeczenia w sprawach przeciwko Polsce. W każdym z tych wyroków stwierdzono naruszenie przepisów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka przez Polskę.

Eksperci Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka przedstawili komentarze do tych wyroków.

ETPCz wydał wyrok w sprawie Garlicki przeciwko Polsce (skarga nr 36921/07). Skarga dotyczyła zatrzymania Mirosława Garlickiego w lutym 2007 r. przez funkcjonariuszy Centralnego Biura Antykorupcyjnego, następnie aresztowania go, jak również słynnej konferencji prasowej zorganizowanej przez ówczesnego Ministra Sprawiedliwości Zbigniewa Ziobro oraz ówczesnego Szefa CBA Mariusza Kamińskiego. Skarżący wskazywał na naruszenie:

• art. 3 Konwencji (zakazu nieludzkiego i poniżającego traktowania) poprzez sposób jego zatrzymania (zakucie w kajdanki i przeprowadzanie dalszych czynności na oczach jego współpracowników),
• art. 5 Konwencji (prawo do wolności osobistej) poprzez fakt że w sprawie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wobec M. Garlickiego orzekał asesor sędziowski oraz że zdaniem skarżącego areszt był stosowany arbitralnie
• art. 6 Konwencji (domniemanie niewinności) poprzez słowa wypowiedziane przez Z. Ziobro w trakcie konferencji prasowej zorganizowanej po zatrzymaniu Mirosława G. (Z. Ziobro powiedział wówczas m.in.: „nikt już przez tego pana pozbawiony życia nie będzie”).

Trybunał nie podzielił argumentów o naruszeniu art. 3 Konwencji czy art. 5 Konwencji w zakresie zarzutu o arbitralnym zastosowaniu aresztu. Trybunał uznał również, że nie doszło do naruszenia art. 6 ponieważ krajowe postępowania cywilne, które zakończyły się zasądzeniem na rzecz M. Garlickiego 30 tys. zł zadośćuczynienie oraz nakazaniem przeproszenia M. Garlickiego przez Z. Ziobro, spowodowało, że M. Garlicki uzyskał rekompensatę naruszenia swoich praw na poziomie krajowym.

„Należy zauważyć, że Trybunał podzielił w większości argumentację sądów krajowych w postępowaniu o ochronę dóbr osobistych przeciwko Zbigniewowi Ziobro – mówi Barbara Grabowska, koordynatorka Programu Spraw Precedensowych, HFPC – ETPCz wskazał, że jego wypowiedź naruszała zasadę domniemania niewinności oraz stanowiła krzywdę dla reputacji skarżącego” – dodaje.

Trybunał uznał jednak, że doszło do naruszenia art. 5 Konwencji, ponieważ w sprawie o zastosowaniu wobec M. Garlickiego tymczasowego aresztowania orzekał asesor. „Jest to kolejny wyrok Trybunału w Strasburgu, w którym uznano, że umożliwienie wymierzania sprawiedliwości przez asesorów, narusza standardy niezawisłości i niezależności sędziowskiej niezbędne m.in. przy orzekaniu o zastosowaniu tymczasowego aresztowania.” – komentuje dr Ireneusz Kamiński, ekspert HFPC.

HFPC przedstawiła w tej sprawie opinię przyjaciela sądu. W opinii poruszone zostały trzy wątki sprawy: sposób zatrzymania dr. Garlickiego (w świetle kamer, na oczach kilkudziesięciu pacjentów); orzekanie przez asesora o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wobec lekarza oraz wątpliwe z punktu widzenia zasady domniemania niewinności wypowiedzi ówczesnego Ministra Sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry na temat czynów rzekomo popełnionych przez dr. Garlickiego.

ETPCz orzekł również w sprawie Mościcki przeciwko Polsce (skarga nr 52443/07).Jest to kolejne orzeczenie Trybunału w polskiej sprawie lustracyjnej. Skarga dotyczyła postępowania lustracyjnego, wszczętego przeciwko skarżącemu w październiku 2006 r. W wyniku tego postępowania sąd uznał, że lustrowany był tajnym i świadomym współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa. Sąd drugiej instancji utrzymał ten wyrok w mocy. W 2007 r. Okręgowa Rada Adwokacka skreśliła skarżącego z listy adwokatów.

Skarżący podnosił zarzuty naruszenia:

• art. 6 Konwencji (prawo do rzetelnego procesu) wskazując na ograniczenia w dostępie do materiałów niejawnych wchodzących w skład materiału dowodowego oraz brak możliwości sporządzania i korzystania z notatek podczas zapoznawania się z nimi,

ETPCz uznał, że możliwość udowodnienia, że kontakty skarżącego z służbami bezpieczeństwa nie miały charakteru świadomej i tajnej współpracy, została poważnie ograniczona. Trybunał wziął pod uwagę to, że niektóre dokumenty były niejawne oraz ograniczenia w dostępnie do akt sprawy nałożonymi na osobę lustrowaną. Nie bez znaczenia pozostała też dla Trybunału uprzywilejowana pozycji Rzecznika Interesu Publicznego w postępowaniu lustracyjnym. „Trybunał uznał, że w praktyce doszło do obciążenia lustrowanego nierealnymi ograniczeniami i naruszenia reguły równości broni procesowych.” – mówi Paweł Osik, prawnik w Programie Spraw Precedensowych.

W tej sprawie HFPC złożyła opinię przyjaciela sądu. W opinii poruszono te elementy sprawy, do których ETPCz nie odniósł się w wcześniejszym orzecznictwie dotyczącym polskiej lustracji. „Skupiliśmy się na analizie pozycji procesowej osoby, która została poddana lustracji i jej uprawnieniach na wszystkich etapach procedury” – mówi Paweł Osik. HFPC wskazywała, że ani ustawa lustracyjna z 1997 r., ani ustawa lustracyjna z 2006 r. nie gwarantuje osobie poddanej lustracji realizacji prawa do rzetelnego procesu.

„Niestety w wyroku w sprawie Mościcki przeciwko Polsce Trybunał nie zdecydował się na dalej niż dotychczas idące zbadanie problematyki związanej ze stosowaniem polskich instrumentów lustracyjnych” – mówi Osik.

Trzeci wyrok zapadł w sprawie Ciechońska przeciwko Polsce (19776/04). Sprawa dotyczyła śmierci męża skarżącej, który zginął w trakcie pobytu w sanatorium w Kudowie Zdroju, w wyniku uderzenia przez spadającą gałąź. Śledztwo w tej sprawie czterokrotnie umarzano. Za każdym razem prokuratura stwierdzała, że mąż skarżącej zginął w wyniku nieszczęśliwego wypadku. W sprawie tej wszczęto postępowanie przeciwko urzędnikom z Kudowy Zdroju odpowiedzialnym za środowisko, które zakończyło uniewinnieniem w 2009 r. Pozew cywilny złożony przez skarżącą w ramach postępowania karnego pozostał przez sąd oddalony.

Skarżąca podniosła zarzuty naruszenia:

• art. 2 Konwencji (prawo do życia) poprzez to, że państwo nie podjęło odpowiednich kroków mających na celu uniknięcie tego wypadku oraz przeprowadzenie skutecznego postępowania wyjaśniającego okoliczności zdarzenia oraz osoby za nie odpowiedzialne,
• art. 6 Konwencji (prawo do rzetelnego procesu)
• art. 13 Konwencji (prawo do skutecznego środka odwoławczego)

Trybunał stwierdził naruszenie artykułu 2 Konwencji. ETPCz badał, czy wszystkie środki dostępne w polskim prawie były odpowiednie do ustalenia faktów w tej sprawie i czy były wystarczające, aby przyznać zadośćuczynienie skarżącej. ETPCz stwierdził, że ani postępowanie karne ani postępowanie cywilne w tej sprawie nie dały skarżącej efektywnej możliwości ustalenia winnych śmierci jej męża oraz dochodzenie zadośćuczynienia. „Sprawa ta wskazuje na głębszy problem istniejący w polskim prawie i związany z przeprowadzaniem szybkich postępowań wyjaśniających w przypadku śmierci danej osoby” – mówi dr Ireneusz Kamiński – „Moim zdaniem podobne konkluzje będą się powtarzały w przyszłości, gdy Trybunał będzie orzekał w polskich sprawach, już zakomunikowanych, dotyczących np. błędów lekarskich” – dodaje dr Kamiński.