Wtorek, 19 marca 2024
Dziennik wyroków i ogłoszeń sądowych
Rej Pr. 2512 | Wydanie nr 5867
Wtorek, 19 marca 2024
2012-11-22

Areszt międzyinstancyjny niekonstytucyjny

Trybunał Konstytucyjny orzekł o niekonstytucyjności art. 263 § 7 kodeksu postępowania karnego, który pozwala na stosowanie tymczasowego aresztowania po wydaniu pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji. Zdaniem sędziów Trybunału jest on niezgodny w zakresie w jakim nie określa przesłanek przedłużania tymczasowego aresztowania.

Postępowanie przed Trybunałem zostało zainicjowane w wyniku skargi konstytucyjnej Roberta B., jednego z klientów , działającej w ramach Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Kliniki Prawa „Niewinność”. W swej skardze Robert B. podnosił niezgodność unormowania art. 263 § 7 kpk z konstytucyjnymi regulacjami gwarantującymi wolność osobistą (art. 41 ust. 1) zakaz nieludzkiego traktowania (art. 40 w zw. z art. 41 ust. 4), zasadę demokratycznego państwa prawnego (art. 2), a także artykułem 31 ust. 1 i 3 Konstytucji określającym zasady i tryb ograniczania praw i wolności jednostki. Robert B. podnosił przy tym, że zaskarżony przepis narusza wspomniane uregulowania w zakresie, w jakim nie ustanawia maksymalnego czasu tymczasowego aresztowania.

Przedstawioną przez niego argumentację poparł Rzecznik Praw Obywatelskich. W nadesłanym piśmie procesowym podniósł, że kwestionowana regulacja jest niezgodna z Konstytucją także w zakresie, w jakim nie określa jednocześnie przesłanek przedłużania tymczasowego aresztowania.

Z tą argumentacją nie zgodzili się przedstawiciele Sejmu i Prokuratora Generalnego. Reprezentujący parlament poseł Wojciech Szarama uzasadniał, że obecne uregulowanie środków zapobiegawczych nie jest nacechowane zbytnią swobodą. Wspomniał, że ustanowienie jakiejkolwiek maksymalnej granicy tymczasowego aresztowania miałoby sztuczny charakter.

Reprezentant Prokuratora Generalnego przypomniał natomiast, że artykuł 41 Konstytucji zezwala na całkowite pozbawienie wolności jednostki. Zwrócił także uwagę na to, że określenie maksymalnej granicy tymczasowego aresztowania mogłoby skutkować przedłużaniem postępowania przez oskarżonych, wobec których byłby stosowany ten izolacyjny środek zapobiegawczy.

Trybunał Konstytucyjny przychylił się do części argumentów podnoszonych przez skarżącego oraz Rzecznika Praw Obywatelskich i orzekł o niezgodności art. 263 § 7 kpk z art. 41 ust. 1 i 4 Konstytucji w zakresie, w jakim przepis ten nie określa przesłanek przedłużenia tymczasowego aresztowania. W pozostałym zakresie postanowił o umorzeniu postępowania.

W ustnym uzasadnieniu orzeczenia sędzia sprawozdawca - prof. Piotr Tuleja zaznaczył, że w jego ocenie w Konstytucji nie ma dostatecznych podstaw do stwierdzenia maksymalnej granicy tymczasowego aresztowania. Dlatego też, Trybunał postanowił o umorzeniu postępowania w tym zakresie.

W dalszym części uzasadnienia Trybunał przypomniał, że w jego ocenie pomiędzy zaskarżonym przepisem, a artykułem 258 § 2 kpk, określającym szczególne podstawy tymczasowego aresztowania, istnieje nierozerwalny związek. W jego ramach możliwe jest stosowanie izolacyjnego środka zapobiegawczego na podstawie art. 263 § 7 kpk w każdym przypadku, w którym sąd orzekł o skazaniu na karę pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata. Nie ma potrzeby oglądania się w tym wypadku na inne, szczególne przesłanki tymczasowego aresztowania. W ocenie Trybunału może to prowadzić do nieproporcjonalnego i automatycznego stosowania tego środka zapobiegawczego. Dlatego też trybunał uważa, że powyższe rozwiązanie jest niezgodne z nakazem jednoznacznego określenia przesłanek pozbawienia wolności zawartym w art. 41 ust. 1 i 31 ust. 3 Konstytucji.

Odnosząc się do wzorca humanitarnego traktowania Trybunał dostrzegł surowsze, niż w przypadku kary pozbawienia wolności, rygory dotyczące tymczasowego aresztowania, m.in. w zakresie kontaktu ze światem zewnętrznym. Zauważył przy tym, że dotykają one osób, w stosunku, do których wciąż obowiązuje domniemanie niewinności. W ocenie Trybunału, długotrwałe narażenie na tego typu niedogodności, może z upływem czasu stawać się nieproporcjonalne i urastać do poziomu nieludzkiego traktowania. Dlatego też, Trybunał uznał, że art. 263 § 7 jest również niezgodny z konstytucyjnym zakazem nieludzkiego lub poniżającego traktowania.