Wtorek, 19 marca 2024
Dziennik wyroków i ogłoszeń sądowych
Rej Pr. 2512 | Wydanie nr 5867
Wtorek, 19 marca 2024
2013-07-05

Nie może zabraniać ujawniania informacji o naruszeniach praw człowieka

Wedle informacji prasowych Edward Snowden – były pracownik Agencji Bezpieczeństwa Narodowego USA ujawnił informacje dotyczące inwigilowania przez władze USA zarówno obywateli USA jak i cudzoziemców. Za działania te został oskarżony przez władze USA na podstawie ustawodawstwa antyszpiegowskiego.

Z deklaracji Snowdena wynika, że ujawniając informacje o naruszeniach praw człowieka przez władze USA działał w interesie publicznym. Zdaniem Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka żadne prawo nie może zabraniać ujawniania informacji o naruszeniach praw człowieka, natomiast ujawnianie takich informacji stanowi akt korzystania z wolności wypowiedzi.

Jednocześnie należy podkreślić, że władze USA – jak do tej pory – nie wykazały, aby szkoda wynikająca z naruszenia tajemnicy państwowej była w tym wypadku większa niż interes publiczny wynikający z ujawnienia tej informacji - tłumaczy HFPCz.

Fundacja – zwłaszcza wobec doniesień w sprawie traktowania w areszcie innego whistleblowera – Bradleya Manninga – wyraża również zaniepokojenie, że w wypadku wydania Edwarda Snowdena do USA grozić mu będzie w czasie detencji przedprocesowej nieludzkie traktowanie, przez co jego ekstradycja do USA nie powinna mieć miejsca.

Helsińska Fundacja Praw Człowieka podziela stanowisko Human Rights Watch wskazujące na brak w USA realnej ochrony dla osób, które w interesie publicznym ujawniają tajne informacje o naruszeniach praw człowieka. Fundacja przywołuje jednocześnie w tym kontekście orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach Guja przeciwko Mołdowie (2008), a zwłaszcza Bucur i Toma przeciwko Rumunii (2013), w których Trybunał – wobec znacznie łagodniejszych sankcji niż te, które grożą Edwardowi Snowdenowi – dostrzegając przewagę interesu publicznego nad ewentualnymi szkodami wywołanymi upublicznieniem tajnych informacji – stwierdził naruszenia wolności przekazywania informacji bez ingerencji władz publicznych.

Odnosząc się do informacji, że Snowden złożył m. in. do władz polskich wniosek o azyl, należy podkreślić, że istnieje możliwość złożenia takiego wniosku, także podczas pobytu za granicą. Decyzję w sprawie udzielenia azylu wydaje Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców za zgodą Ministra Spraw Zagranicznych. Jednak celem przeprowadzenia pełnego postępowania o udzielenie azylu Edward Snowden powinien przybyć na terytorium RP – uniemożliwia mu to brak ważnego paszportu. Należy stwierdzić, że wypowiedzi kluczowych polskich polityków odnośnie braku zgody na udzielenie azylu są przedwczesne. Zdaniem Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka decyzja w tej sprawie powinna być poprzedzona odpowiednim postępowaniem, w ramach którego ustalone zostaną wszystkie okoliczności sprawy, i zapaść w trybie przewidzianym przez prawo.

Inną niż azyl instytucją prawną jest status uchodźcy. Edward Snowden może złożyć wniosek o nadanie mu statusu uchodźcy na terytorium lub na granicy państwa będącego stroną Konwencji Genewskiej w sprawie statusu uchodźców. Państwo to powinno zapewnić mu wówczas wjazd i legalny pobyt na swoim terytorium. Jeśli Edward Snowden poprosi o status uchodźcy na granicy, powinien mieć możliwość wjazdu do danego państwa nawet nie posiadając ważnego paszportu. Następnie władze tego państwa powinny w sposób rzetelny ustalić, czy Snowdenowi grozi niebezpieczeństwo naruszenia jego praw ze strony władz USA i wydać decyzję w przedmiocie udzielenia mu ochrony. Należy podkreślić, że zgodnie z podstawową zasadą prawa międzynarodowego (tzw. zasada non-refoulment, zawarta w art. 33 ust. 1 Konwencji Genewskiej) nie można zawrócić uchodźcy do kraju, gdzie groziłoby mu prześladowania. Stronami Konwencji są m. in. Federacja Rosyjska, Ekwador i Austria.

Do władz polskich Edward Snowden mógłby złożyć wniosek o status uchodźcy tylko wówczas, gdyby znajdował się na terytorium lub na granicy RP. Może go jednak złożyć do władz państwa na terytorium bądź na granicy którego się znajduje – jeśli to państwo jest stroną Konwencji Genewskiej. Władze tego państwa będą wówczas zobowiązane do wszczęcia wobec niego postępowania o nadanie statusu uchodźcy.