Wtorek, 19 marca 2024
Dziennik wyroków i ogłoszeń sądowych
Rej Pr. 2512 | Wydanie nr 5867
Wtorek, 19 marca 2024
2013-11-08

Nowelizacja ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych - przed Trybunałem Konstytucyjnym

30 października 2013 r. o godz. 9.00 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpoznał wniosek Krajowej Rady Sądownictwa o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją nowelizacji ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, dokonanej ustawą z 18 sierpnia 2011 r., pod koniec ubiegłej kadencji Sejmu.

Rozprawie przewodniczył prezes TK Andrzej Rzepliński, sprawozdawcą był wiceprezes TK Stanisław Biernat.

Ogłoszenie wyroku nastąpiło 7 listopada 2013 roku o godz. 10.30.

Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodny z Konstytucją tryb uchwalania nowelizacji (zarzut dotyczył braku 1. czytania na posiedzeniu plenarnym Sejmu). Za zgodne z Konstytucją została również uznana większość zaskarżonych przez KRS przepisów dotyczących tzw. menadżerskiego systemu zarządzania sądami oraz nadzoru Ministra Sprawiedliwości na sądami powszechnymi i ocen okresowych sędziów.

Za niezgodne z Konstytucją Trybunał uznał jedynie cztery przepisy, dotyczące: fakultatywnego, a nie obligatoryjnego odwołanie dyrektora sądu po negatywnej opinii zgromadzenia ogólnego sędziów apelacji (art.32b § 1 u.s.p.) oraz wniosku prezesa sądu związanego z naruszeniem przez dyrektora sądu obowiązków (art.32b § 3 u.s.p.), braku możliwości wniesienia zastrzeżeń przez prezesa lub wiceprezesa sądu do uwagi na piśmie sporządzonej przez Ministra Sprawiedliwości (art.37g § 5 u.s.p.) i braku możliwości wniesienia zastrzeżeń przez prezesa sądu apelacyjnego do odmowy przyjęcia przez Ministra Sprawiedliwości informacji rocznej o działalności sądów na obszarze apelacji (art.37h §2 u.s.p.).

Do powyższego orzeczenia zgłoszonych zostało 8 zdań odrębnych.

Pierwotny wniosek KRS w tej sprawie umieszczony był na naszej stronie internetowej. W przedmiocie tego wniosku Trybunał Konstytucyjny postępowanie umorzył, jednakże Krajowa Rada Sądownictwa skargę ponowiła z podobną argumentacją i tym razem już przeszkód formalnych do jej rozpoznania nie było. Ponowiona skarga dostępna jest na stronie Trybunału Konstytucyjnego.

Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia”, zarówno za pierwszym, jak i za drugim razem złożyło wniosek o wezwanie Stowarzyszenia do postępowania przez Trybunałem na podstawie art. 38 pkt 4 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym. Wezwania takiego dokonuje w każdej sprawie przewodniczący składu orzekającego. Wraz z wnioskiem Stowarzyszenie złożyło jako amicus curiae opinię prawną nt. nowelizacji, sporządzoną przez wybitnego konstytucjonalistę prof. dr hab. Bogusława Banaszaka.

Opinia ta, po pierwotnym umorzeniu postępowania, została „Iustitii” przez Trybunał zwrócona, jednakże po ponownym złożeniu wniosku przez Krajową Radę Sądownictwa złożona została ponownie, wraz z ponownym wnioskiem; miało to miejsce 17 września 2012 r.

Od tego czasu nie otrzymaliśmy żadnej odpowiedzi w powyższej kwestii. Zgodnie z art. 38 pkt 4 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, przewodniczący składu orzekającego decyduje w sprawie jednoosobowo. Może organizację do udziału w postępowaniu wezwać (niegdyś kilkakrotnie „Iustitia” w tym trybie uczestniczyła w postępowaniach przed TK), ale może też po prostu nie wykonać żadnej czynności, gdyż zaniechanie wezwania do udziału w postępowaniu jest równoznaczne z odmową uwzględnienia wniosku. Nie wymaga ono siłą rzeczy żadnego uzasadnienia i nie podlega zaskarżeniu. W taki właśnie sposób przesądzono o odmowie dopuszczenia „Iustitii” do udziału w postępowaniu w sprawie obniżenia uposażeń sędziowskich w stosunku do średniej krajowej w 2012 r. (informacja tutaj).

Przewodniczącym składu orzekającego w obecnie rozpoznawanej sprawie, podobnie jak wówczas, jest prezes Trybunału Konstytucyjnego.

Znaczenie opinii "przyjaciela sądu" jest doceniane na poziomie międzynarodowym. W Polsce jej pozytywna rola została dostrzeżona przez Trybunał Konstytucyjny. W wyroku z 16 stycznia 2006 r. (SK 30/05) Trybunał uznał, że wzięcie pod uwagę przy wyrokowaniu opinii przyjaciela sądu stanowi realizację obowiązku wszechstronnego badania istotnych okoliczności w celu wyjaśnienia sprawy. Ponadto Trybunał docenił rolę udziału organizacji społecznych w postępowaniu poprzez złożenie opinii przyjaciela sądu jako realizację zasady dialogu, jawności komunikacji społecznej przy rozstrzyganiu sporów konstytucyjnych. Zauważył, że organizacje społeczne, których cele statutowe i przedmiot działalności są związane z analizowanym przez Trybunał Konstytucyjny zagadnieniem, mogą sformułować opinię pozwalającą na bardziej wszechstronną ocenę tego zagadnienia i zwiększającą społeczną akceptację rozstrzygnięć Trybunału oraz społeczną kontrolę władzy. Trybunał Konstytucyjny wychodzi z założenia, że inicjowanie i umacnianie dialogu społecznego także w procesie kontroli konstytucyjności prawa utrwala zaufanie społeczne do państwa i do władzy sądowniczej.

Zgodnie z § 29 ust. 2 Regulaminu Trybunału Konstytucyjnego Prezes Trybunału lub skład orzekający Trybunału mogą zwracać się, na każdym etapie postępowania, do innych organów lub organizacji o zajęcie stanowiska w kwestiach mogących mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.