Wtorek, 19 marca 2024
Dziennik wyroków i ogłoszeń sądowych
Rej Pr. 2512 | Wydanie nr 5867
Wtorek, 19 marca 2024
2014-04-02

Sądownictwo rodzinne - debata

Podstawą orzekania w sprawach opiekuńczych jest dobro dzieci, a nie interes ich rodziców. Pojęcie władzy rodzicielskiej oznacza przede wszystkim odpowiedzialność rodziców za dziecko. Takim pojęciem – odpowiedzialności rodzicielskiej - posługują się europejskie akty prawne. Tak zgodnie podkreślali uczestnicy debaty na temat sadownictwa rodzinnego.

W dniu 14 marca 2014 r. w Warszawie odbyła się zorganizowana przez Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia” przy współpracy ze Stowarzyszeniem Sędziów Rodzinnych w Polsce debata na temat orzekania przez sądy o kontaktach rodziców z dzieckiem i realizacji tych rozstrzygnięć. W spotkaniu wzięli udział zaproszeni goście oraz licznie przybyli sędziowie rodzinni z całej Polski. Jej celem była wymiana doświadczeń pomiędzy sędziami a naukowcami, mediatorami, kuratorami i biegłymi orzekającymi w sprawach rodzinnych. Zainicjowana została także dyskusja nad dotychczasową praktyką, zmianami w prawie już wprowadzonymi oraz postulowanymi.

Profesor Jacek Wierciński z Instytutu Prawa Cywilnego Uniwersytetu Warszawskiego zgłosił postulat takiej zmiany w prawie rodzinnym, z której wynikałaby wprost możliwość zmiany orzeczenia o powierzeniu wykonywania władzy rodzicielskiej w sytuacji, gdy tzw. "pierwszy rodzic" notorycznie utrudnia lub uniemożliwia "drugiemu rodzicowi" kontakty z dzieckiem. Podkreślił przy tym aspekt psychologiczny takiego zapisu w przepisach, który - w jego ocenie - mógłby znacząco wpłynąć na zmianę postawy przynajmniej niektórych rodziców będących w sporze na temat kontaktów. Zgłosił też postulat, aby sprawy opiekuńcze znalazły się w katalogu spraw, od których przysługuje kasacja do Sądu Najwyższego. Zmiany jakie zaszły w ostatnich dwóch dekadach w prawie rodzinnym w niektórych dziedzinach były wręcz rewolucyjne, a skargi kasacyjne i rozprawy przed Sądem Najwyższym pozwoliłyby uchwycić specyfikę i subtelności spraw rodzinnych, rozwijałyby orzecznictwo pomocne dla sędziów liniowych w orzekaniu.

Sędzia w stanie spoczynku, doktor Hanna Bzdak, członek zarówno Stowarzyszenia Sędziów Rodzinnych w Polsce, jak i "Iustitii" przedstawiła zarys regulacji prawnych obowiązujących w prawie szwedzkim w kwestiach dotyczących powierzania władzy rodzicielskiej (m.in. opieki naprzemiennej) oraz regulowania kontaktów.

Maria Zamiela-Kamińska – Kierownik Rodzinnego Ośrodka Diagnostyczno-Konsultacyjnego nr 2 w Warszawie w swoim wystąpieniu zgłosiła postulaty zmierzające do jak najlepszej współpracy z sędziami orzekającymi, wskazując że odpowiednio sformułowane pytania do biegłych pozwalają na właściwe zdiagnozowanie sytuacji w rodzinie i udzielenie odpowiedzi pomocnych w orzekaniu. Podkreśliła ogromną wiedzę i doświadczenie psychologów i pedagogów zatrudnionych w ośrodkach oraz potrzebę jak najszybszego uregulowania w sposób jednoznaczny kompetencji tego organu.

Także doktor Alicja Czerederecka - kierownik Zakładu Psychologii Sądowej Instytutu Ekspertyz Sądowych w Krakowie zwróciła uwagę na wady i zalety tzw. opinii prywatnych używanych w postępowaniach sądowych. Wypowiadała się także o trudności w diagnozowaniu szczególnie mocno skonfliktowanych rodziców, o ogromnych emocjach jakie towarzyszą stronom w takich sprawach.

Dorota Trautman - sędzia Sądu Okręgowego w Warszawie, wizytator ds. rodzinnych i nieletnich i sędzia Sądu Rejonowego w Myszkowie Agnieszka Pieńkowska-Szekiel pokreśliły wagę wysłuchiwania przez sędziego małoletnich, których postępowania dotyczą. Sędzia Dorota Trautman mówiła o trudnościach, z jakimi wiąże się orzekanie w sprawach dotyczących kontaktów rozwiedzionych lub żyjących w rozłączeniu rodziców z ich małoletnimi dziećmi. Dlatego jej zdaniem najlepszym rozwiązaniem jest stosowanie w takich sprawach mediacji, która jest realizacją obowiązku porozumiewania się rodziców w sprawach dziecka

Alina Prusinowska-Marek – kurator III Zespołu Kuratorskiej Służby Nieletnich w Sądzie Rejonowym w Grodzisku Mazowieckim poruszyła kwestie współpracy pomiędzy sędziami i kuratorami w celu właściwego wykonywania orzeczeń w przedmiocie kontaktów, postulowała też potrzebę systemowej współpracy także ze społecznością lokalną i organizacjami pozarządowymi zajmującymi się ochroną praw dziecka. Ta współpraca mogłaby być szczególnie pomocna w sytuacjach, kiedy zachodzi potrzeba organizacji spotkań rodzica z dzieckiem na neutralnym gruncie, bez obecności drugiego rodzica, ale w obecności osoby fachowej, zaufanej.

Robert Boch – Wiceprezes Stowarzyszenia Mediatorów Rodzinnych opowiedział o zaletach mediacji, stwierdził że powinna być jak najszerzej dostępna, przy czym potrzebne są nowe rozwiązania w przedmiocie uregulowania kosztów mediacji, także jako kosztów postępowania sadowego.

Większość osób zabierających głos zgadzało się z postulatami stosowania mediacji w jak najszerszym zakresie w sprawach dotyczących uregulowania kontaktów rodziców z dziećmi. Przedstawicielka Komitetu Ochrony Praw Dziecka opowiedziała o pozytywnych skutkach mediacji oraz możliwości jej organizowania nieodpłatnie dzięki pozyskiwaniu środków z programów unijnych.

Także według prezesa Stowarzyszenia Sędziów Sądów Rodzinnych Ewy Waszkiewicz mediacja ma do odegrania dużą rolę w sprawach dotyczących kontaktów z dzieckiem. Zwróciła uwagę na to, jak wiele zależy od zmiany mentalności społeczeństwa i zrozumienia przez skłóconych rodziców, że porozumienie jest konieczne dla dobra dziecka.

Uczestnicy debaty zgodnie podkreślali, że podstawą orzekania w sprawach opiekuńczych jest dobro dzieci, a nie interes ich rodziców. Podkreślali też jak właściwie należy rozumieć pojęcie władzy rodzicielskiej, które oznacza przede wszystkim odpowiedzialność rodziców za dziecko. Takim pojęciem – odpowiedzialności rodzicielskiej - posługują się europejskie akty prawne.

Konferencja wzbudziła duże zainteresowanie wśród praktyków nie tylko z sądów ale też instytucji zajmujących się dziećmi, ich ochroną i realizacją ich praw, pojawiły się relacje w prasie, radiu i telewizji. Przewidujemy kontynuację debat na ważne społecznie tematy z dziedziny prawa rodzinnego.