Na terenie każdego nieomal sądu apelacyjnego, a nawet czasem na terenie tego samego sądu apelacyjnego, lub sądu okręgowego sędziowie różnie redagują sentencje wyroków w sprawach karnych. Uważam, że kwestja redagowania sentencji wyroków jest bardzo aktualną, tembardziej iż, jak mi wiadomo, czasami stosuje się szablony sentencji wyroków. Mam w ręku takie właśnie sentencje wyroków, stosowane jako wzór w jednym z sądów. Osobiście jestem przeciwnikiem jakichkolwiek szablonów, jako mechanizujących pracę, a już tembardziej szablonów, które odbiegają od wymagań ustawowych.

Głos Sądownictwa 1933, r. 5, nr. 7/8

Konieczne ramy dla sentencji wyroku I-ej instancji zakreślają art. 368 i 369 K P. K i w tych ramach sposób stylizacji wyroków nie może być szablonowym, należy tylko przestrzegać, aby stylizacja ta była jasna, przejrzysta, logiczna i zwięzła; a unikać niepotrzebnych wyrazów i biurokratycznego stylu.
Przechodząc do omówienia "essentialia" wyroku skazującego w I-ej instancji, wymaganych przez K P. K, przedewszystkiem podkreślić należy, że ustawodawca umieścił w tym celu kolejno po sobie art. 368 i 369 K. P. K aby zaznaczyć, iż każda sentencja wyroku skazującego składa się z dwu części: pierwsza część wyczerpuje dane zawarte w art. 368, druga - zawarte w art. 369.

Wobec tego, że druga część sentencji wyroku mieści w sobie orzeczenie o winie, dokonania czynu "przypisanego", wskazanie przepisu zastosowanej ustawy karnej i orzeczenie o karze - powinna się ona mieścić po wyrazie: "orzekł:".

Sentencja wyroku uniewinniającego I-ej instancji mieści w sobie tylko te dane, które wylicza art. 368 K P. K, albowiem sąd uniewinniając oskarżonego z czynu mu "zarzucanego", nie orzeka już w kwestji czynu "przypisanego" jak też w kwestji zastosowania przepisu sankcji ustawy karej do czynu przypisango, tudzież w kwestji wymiaru kary, w wyroku uniewinniającym zatem wyraz: "orzekł:" powinno się umieścić przed danemi z lit. d art. 368.

Wracając do wymaganej przez K P. K zasadniczej formy wyroku skazującego I-ej instancji, uważam że należy odróżniać dwa wypadki:

a) sąd w wyroku ustala czyn przypisany w postaci odmiennej od czynu zarzuconego i przyjmuje inna, kwalifikację prawną,

b) sąd skazuje oskarżonego zgodnie z aktem oskarżenia.

W pierwszym wypadku sąd musi przytoczyć w sentencji wyroku czyn zarzucany i przypisany oskarżonemu. W drugim wypadku sąd, skazując oskarżone o zgodnie z aktem oskarżenia, powinien dla zadośćuczynienia wymogom art. 369 p. a K. P. K powołać się tylko na określenie czynu zarzucanego oskarżonemu (vide orzeczenie Sądu Najwyższego z 30.V1.1930 Nr. 3 K. 506 i 30 Zb. O. 99J31).

ad a) Przykładowo zatem sentencja wyroku skazującego I-ej instancji będzie brzmiała (zaczynając oczywiście od pkt. d) art. 368 K. P. K.) w wypadku pierwszym: "mieszkańca .... miejscowości, gminy i powiatu Jana S., lat . . . syna . . . .. oskarżonego o to, że dnia .... w (miejsce popełnienia)

o r z e k ł:
Jana S. uznać winnym tego, że dnia . . . . w . . . . . . i na mocy. art. .. .. K. K. skazać go na ......

ad b) W wypadku drugim w myśl cytowanego orzeczenia Sądu Najwyższego wystarczająca będzie forma:
po wyrazach: rozpoznawał sprawę Jana S. oskarżonego z art. .... K. K. i na mocy art. 10, 358. 360, 368 - 370, 578 K. P. K. art. 47 i 48 p. c.. k. s. i t: p. . . .

o r z e k ł:
mieszkańca (miejscowości, gminy, powiatu) Jana S. zgodnie z aktem oskarżenia uznać winnym tego, ze dnia.... w . . . . . i na mocy art. . . K. K. .... skazać go ….

Redagowanie sentencji wyroku skazującego w tej formie: "orzekł: mieszkańca .... Jana S. oskarżonego o to, że . . . . uznając go winnym tego, że .. ..:”
uważam za wadliwe gdyż sąd orzeka nie o tem, o co jest ktoś oskarżony, lecz o winie i karze. W myśl też tych zasad wyrok uniewinniający I-ej instancji będzie brzmiał: "rozpoznawał sprawę Jan S. osk. .... i t. d. i na mocy art. . . . . . . K. P. K.

o r z e k ł:
mieszkańca (miejscowość), Jana S., lat ..., syna ..... Z oskarżenia go o to, że dnia .... w …(czyn zarzucany) – uniewinnić, koszta postępowania w sprawie zaliczyć na rachunek Skarbu Państwa.

Ponadto uważam, iż w sentencji wyroków winno unikać się, jak to już zaznaczyłem, niepotrzebnych wyrazów np. "skazać na karę zamknięcia w więzieniu na przeciąg lat pięciu"; wystarczy, jeżeli napisze się: "skazać na pięć lat więzienia", wyraz "skazać”' oznacza bowiem to sarno co "ukarać", wymierzyć karę; "skazany" znaczy to samo co „ukarany" ( wszak nie można skazać nie na karę) wyrazy zaś: "zamknięcia w więzieniu na przeciąg" - są całkowicie zbędne.

Podobnie należy unikać w sentencji wyroku uniewinniające takiego balastu wyrazów: "Jana S. z oskarżenia o to, że . . . . . . uznać niewinnym i uniewinnić." Wszak skoro się oskarżonego uniewinnia z zarzucanego mu czynu, to zbędne są, wyrazy "uznać niewinnym".

Podnoszę te zasadnicze kwestje dlatego, iż spotkałem się z takiemi wzorami sentencji wyroków, które mojem zdaniem nie odpowiadają wymaganiom art. 368 i 369 K. P. K.

Spotykałem się też ze zdaniem, że sentencja wyroku zaczyna się dopiero po wyrazie: "orzekł". Zapatrywanie takie - oczywiście - jest zupełnie niezgodne z art. 368.

Nadto zauważyłem tendencję, aby w wyrokach sądu okręgowego, jako II-ej instancji, w całości zatwierdzających lub uchylających wyroki sądów grodzkich, cytować czyn zarzucany. Uważam, że w tym względzie orzeczenia Sądu Najwyższego (O. S. N. 27.11.1930 Nr.1 K.120/30, 20.1.1930 Nr. 1 K. 1517/29, 26.V1.1930 Nr. 1 K. 674/30), usuwają wszelkie wątpliwości i że tylko dopiero wtedy, gdy sąd odwoławczy zmienia kwalifikację, przyjętą w I-ej instancji, bądź też uchyla wyrok uniewinniający i skazuje oskarżonego za czyn, który oczywiście powinien dokładnie ustalić, powstaje obowiązek ustalenia czynu w sentencji wyroku i to tylko czynu, przypisanego oskarżonemu (orzeczenie S. N. 20.1.1930 Nr. 1 K. 1517/29).

Powyższe uwagi moje kończę zgłoszeniem dezyderatu, aby Ministerstwo Sprawiedliwości podało do wiadomości wzory sentencji wyroków w celu ujednostajnienia praktyki sądowej.

Franciszek Nowosielski
............................................

W kwestji redagowania sentencji wyroków w sprawach karnych.

P. Nowosielski w artykule o "redagowaniu sentencii wyroków w sprawach karnych" poruszył temat bardzo aktualny, dotychczasowa bowiem forma redagowania sentencji wyroków przez sędziów orzekających, pomimo wyraźnego brzmienia art. 368 - 370 K. P. K. pozostawia wiele do życzenia i wymaga szczegółowego omówienia celem usunięcia na przyszłość tych różnorodności, które spotyka się obecnie w sentencjach i które zaciemniają przejrzystość sentencji mnogością cytowanych artykułów ustawy, po większej części zupełnie zbędnych.

Słusznie podkreśla autor (Głos Sąd. nr. 7/8 z 1933), że nie należy do sentencji wyroków wprowadzać szablonów, "mechanizujących pracę" sędziego orzekającego. Jeżeli sędziowie używają przy redagowaniu sentencji wyroków szablonów (zwłaszcza młodzi sędziowie sądów grodzkich), składają się na to dwie przyczyny: pierwsza tkwi w term, że sędziowie grodzcy są przeciążeni nawałem spraw karnych, druga – że sędzia grodzkim, po ukończeniu aplikacji sądowej, zostaje młody prawnik, niewyrobiony jeszcze praktycznie w sprawach karnych, który też tem chętniej (objaw dość naturalny), ucieka się do szablonów.

Nieszczęściem tych szablonów jest to, że posiadają pełno "niepotrzebnych wyrazów i biurokratycznego stylu", napisane są "zbyt prawniczo" i powołują masę przepisów z K. P. K. i rozp. o kosztach sądowych. Mimo to uważam podanie wzorowego szablonu za wskazane, ponieważ wprowadzi on jednolitość w redagowaniu sentencji i przyczyni się do większej przejrzystości tej najważniejszej części wyroku.

Proponowany przez autora wzór sentencji wyroku skazującego uważam za błędny, albowiem stylizacja jego jest mało przejrzysta i nie odpowiada tej trosce autora, jakiej sam dał wyraz, podkreślając, że stylizacja sentencji wyroku powinna być "jasna, przejrzysta, logiczna i zwięzła". Wyrok musi zawierać wszystkie te "essentialia", które zawarte są w art. 368 - 370 i w art. 379 K. P. K.; sądzę że najdokładniej wyjaśni zredagowanie sentencji wyroku skazującego, jeżeli przykładowo podam wzór, jaki zresztą stosuję sam w mojej praktyce sędziowskiej.

WYROK
"W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ!
Sąd Okręgowy, wydział III w .... na rozprawie głównej w ..., odbytej dnia .... 193.. r., przewodnictwem sędziego okręgowego ..... przy współudziale sędziego okręgowego ….. i sędziego okręgowego …., viceprokuratora ….., w obecności protokulanta urz. ....
r o z p o z n a w s z y s p r a w ę
. . .., urodzonego dnia .... r. w . . przynależnego …., wyznania …żonatego, syna ...., zamieszkałego w …. u1. .., z zawodu .... sądownie ... karanego, oskarżonego z art. 257 § 1 K.K.
o r z e k ł
oskarżony . . . . . . .
winien jest
że dnia ............ w ......,.. zabrał w celu przywłaszczenia z zamkniętego mieszkania, po otwarciu go przy pomocy wytrycha - futro karakułowe wartości 1500 (tysiąc pięćset) zł., oraz 650 (sześćset pięćdziesiąt) zł. Gotówką; czynem tym dopuścił się występku przeciwko mieniu z art. 257 § 1 K. K.
i za to wymierza się mu
po myśli § 1 tegoż artykułu karę więzienia przez 11 (jedenaście) miesięcy;
albo:
i za to skazuje się
albo:
i za to zasądza się go
po myśli § 1 tegoż artykułu na karę więzienia przez 11 (jedenaście) miesięcy.
Na podstawie artykułu 42 § 2 K. K. wymierza się oskarżonemu grzywną w wysokości 1000 (tysiąca) zł., którą w razie nieściągalności zamienia się po myśli art. 43 § 3 K. K na karę więzienia przez 100 (sto) dni; na zasadzie zaś art. 58 K. K. zalicza się mu na poczet kary więzienia, okres tymczasowego aresztowania od ...... do dnia ..... t. j. do dnia rozprawy głównej.

Przytoczony powyżej przeze mnie przykład sentencji wyroku skazującego wyczerpuje w zupełności przepisy art. 368 i 369 K. K, albowiem podaje sąd, który wydał ten wyrok, nazwiska sędziów, oskarżyciela publicznego i protokulatna, datę i miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku, generalia oskarżonego, czyn zarzucany, a następnie przypisany oskarżonemu, wskazanie przepisu ustawy karnej, kwalifikującej czyn przypisany skarżonemu, oraz karę, jaką mu sąd wymierzył, jakoteż zaliczenie okresu tymczasowego aresztowania na poczet wymierzonej kary. W sentencji wyroku muszą być zawarte i te dane, o których mówi art. 370 K. K. jeżeli sąd w danej materji wydał orzeczenie. Wyłączoną natomiast jest rzeczą umieszczanie w sentencji wyroku skazującego orzeczeń negatywnych, jak n. p. że „ sąd nie zastosował grzywny do oskarżonego” z uwagi na przestępstwo z chęci zysku i na art.: 42 § 2 K. K, ponieważ nie posiada on żadnego majątku, że zatem wymierzenie grzywny byłoby niecelowe": Uzasadnienie powyższego rodzaju sąd powinien zamieścić w motywach do wyroku, nigdy zaś w sentencji wyroku, co jednak często czynią niektórzy sędziowie orzekający.

Wyrok jest załatwieniem aktu oskarżenia, jeżeli czyn, zarzucany oskarżonemu w akcie oskarżenia, nie jest zgodny z kwalifikacją prawną, jaka przyjąć sąd odnośnie tego samego stanu faktycznego przestępstwa zarzucanego oskarżonemu, który to stan faktyczny sąd nieco odmiennie ustalił na podstawie wyników rozprawy głównej, uważam że nie jest rzeczą bezwzględnie konieczną, umieszczać w sentencji wyroku opisu stanu faktycznego zarzucanego oskarżonemu czynu przestępnego, a wystarczy krótkie podanie w sentencji wyroku przed wyrazem "orzekł", kwalifikacji prawnej z aktu oskarżenia, mianowicie: "oskarżonego z art. 257 § 1 K. K."

Na poparcie tego mojego stanowiska powołać się mogę na orzeczenie całej Izby Sądu Najwyższego, która dnia 22 marca 1930 roku wydała orzeczenie Pr. 22/30, które brzmi:

"Między danemi z art. 368 i 369 lit. a zachodzi ogromna różnica, ponieważ pierwsze znajduje się już w aktach sprawy (protokół rozprawy, akt oskarżenia) i przeto pominięcie ich w sentencji wyroku nie jest tak ważne, drugie zaś powołuje do życia dopiero wyrok sądowy, poza którym niema dla nich zewnętrznego wyrazu, słusznie więc brak tych drugich pociąga za sobą konieczność uchylenia wyroku".

Natomiast w wyroku uniewinniającym musi być podany stan faktyczny zarzucanego oskarżonemu czynu przestępnego, z pominięciem atoli zgoła zbędnej kwalifikacji czynu.

Podałem przykładowo wzór sentencji wyroku skazującego, jaki sam stosuję w praktyce sędziowskiej i uważam go za bardzo prosty, jasny, przejrzysty i treściwy. Mimo wszystko, opracowanie wzorów sentencji wyroków w sprawach karnych przez Ministerstwo Sprawiedliwości uważam za rzecz ze wszech miar pożądaną .

Wprawdzie parę miesięcy temu ukazała się praca p. p. wiceprokuratorów sądu okręgowego w Krakowie dr-ów K. Boryczki i Fr. Kuca pod tytułem "Wzory karne ", z przedmową profesora dr. Stefana Glasera, w której znajdujemy na stronie 26 wzór wyroku skazującego. Wzór ten jednak grzeszy zbędnem cytowaniem artykułów K. P. K. i rozp. o kosztach sądowych właśnie w sentencji wyroku skazującego.

Dlatego też opracowanie ze strony Ministerstwa Sprawiedliwości "Wzorów karnych" z dziedziny prawa karnego materjalnego i prawa karnego formalnego byłoby rzeczą wskazaną, albowiem przyczyniłoby się do wytyczenia pewnego kierunku, nie ujmując bynajmniej indywidualności sędziego w takich przypadkach, które nie są uregulowane obligatoryjnie przepisami ustawy.

Wprowadzenie ładu pewnego do sentencji wyroków w sprawach karnych jest rzeczą pożądaną dla wymiaru sprawiedliwości.

dr Wojciech Polek

Od Redakcji: pisownia oryginalna